تبرک به پیامبرتبرک به پیامبر، در واقع طلب برکت است که خداوند متعال به آن قداست بخشیده و در درگاه پروردگار عالم دارای مقام و منزلت خاصی می‌باشد. در بین موجودات، با برکت‌ترین موجود، وجود مبارک پیامبر اکرم است که اشرف مخلوقات و سبب خلقت این نظام هستی است. ۱ - معنای تبرکتبّرک، در لغت به معنای طلب برکت است و برکت به معنای زیادت و رشد می‌باشد. [۱]
ابن منظور، ابوالفضل جمال الدین محمد بن مکرّم، لسان العرب، ج۱۰، ص۳۹۰.
و در اصطلاح به معنای طلب برکت از طریق چیزهایی است که خداوند متعال به آنها قداست بخشیده و در درگاه پروردگار عالم دارای مقام و منزلت خاصی هستند.مانند؛ لمس کردن یا بوسیدن دست پیامبر و ائمه (صلوات‌الله‌علیهم‌اجمعین) و یا برخی از آثار آنها بعد از وفاتشان مثل تبرک به تربت امام حسین (علیه‌السلام).۲ - تبرک در قرآندر قرآن کریم می‌خوانیم، هنگامی که حضرت یوسف (علیه‌السّلام) خود را به برادران خویش معرفی کرد و آنان را بخشید، فرمود: «اذهَبُوا بِقَمِیصِی هَذَا فَاَلقَوه عَلی وَجهِ ابِی یَاتِ بَصیراً؛ این پیراهن مرا با خود ببرید و بر صورت پدرم (یعقوب) افکنید تا دیدگانش بینا گردد» سپس می‌فرماید: «فَلَمََّا ان جَاءَ البَشیر القَاهُ عَلَی وَجهِه فَارتَدّ بَصیراً؛ آنگاه که مژده دهنده، آن پیراهن را بر رخسار او افکند، بینایی وی بازگشت» این سخن قرآن، بیانگر تبرک جستن پیامبری (حضرت یعقوب) به پیراهن پیامبر دیگر (حضرت یوسف) می‌باشد، که موجب بازگشت بینایی حضرت یعقوب گردید. در بین موجودات، با برکت‌ترین موجود، وجود مبارک پیامبر اکرم است که اشرف مخلوقات و سبب خلقت این نظام هستی است. روایات زیادی در مورد تبرک جستن مردم به پیامبر و آثار آن حضرت، هم در زمان حیاتش و هم بعد از وفاتش وجود دارد که در این مختصر تبرکاً و تیمناً نمونه‌هایی از آن ذکر می‌شود. ۳ - تبرک به ظرف غذای پیامبرصفیه می‌گوید: هرگاه عمر بر ما وارد می‌شد، دستور می‌داد تا کاسه‌ای که از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) نزد ما بود به او دهیم، سپس آن را از آب زمزم پر می‌نمود و از آن می‌آشامید و به قصد تبرک بر صورتش می‌پاشید. [۴]
عسقلانی، ابن حجر، الاصابة، ترجمه فراس، دارالکتب العلمیه، ۱۴۱۵، ج۲، ص۲۸۸.
۴ - تبرک به دست پیامبرخدمتگزاران مدینه بعد از نماز صبح ظرفهای آب خود را نزد پیامبر می‌آوردند که آن حضرت دست مبارک خود را به جهت تبرک در آنها داخل کند. [۵]
نیشابوری، مسلم، صحیح مسلم، دارالفکر بیروت، لبنان، ج۷، ص۷۹.
[۶]
قمی، حاج شیخ عباس، منتهی الآمال، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۳، چاپ هشتم، ج۱، ص۶۲.
۵ - تبرک به قبر پیامبرداود بن صالح می‌گوید: روزی مروان به روضه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) وارد شد، دید شخصی صورتش را بر روی قبر پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) گذارده است، به او گفت آیا می‌دانی چه می‌کنی؟ هنگامی که آن شخص صورتش را برداشت مروان دید که او ابو ایوب است. ابو ایوب در جوابش فرمود من به جهت این سنگ نیامده‌ام، بلکه به خاطر رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) آمده‌ام. ۶ - تبرک به محل آب خوردن پیامبرانس بن مالک می‌گوید: پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) بر امّ سلیم وارد شد و در آن جا مَشکی از آب دید که بر دیوار آویزان شده بود آنگاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) ایستاده از آن آب آشامید. امّ سلیم مَشک را برداشته و دهانه آن را بریده و برای تبرک نزد خود نگاه داشت. ۷ - تبرک به منبر پیامبرابراهیم بن عبدالرحمن بن عبدالقاری از ابوذویب نقل می‌کند که می‌گوید: ابن عمر را دیدم که دستش را بر جایگاه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) در منبر کشیده و به صورت خود می‌مالید. [۹]
ابن حبان، محمد، الثقات، مؤسسه الکتب الثقافیه، مجلس دائرة المعارف العثمانیه بحیدر آباد الدکن الهند، ۱۳۹۳ه، چاپ اول، ج۴، ص۹-۱۰.
۸ - تبرک به آب وضو پیامبرالف) ابی حجیفه می‌گوید: خدمت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) رسیدم، در حالی که وضو می‌گرفت و مردم بر هم سبقت می‌گرفتند تا از آب وضوی حضرت بهره ببرند، هر کس از آن آب بر می‌داشت، برای تبرک به خود می‌مالید و کسی هم که به آن دسترسی پیدا نمی‌کرد به دست دیگران دست می‌مالید و بر روی خود می‌کشید. [۱۰]
ابن اسماعیل بخاری، محمد، صحیح بخاری، دارالفکر لطباعة النشر و التوزیع، ۱۴۰۱، ج ۱، ص۵۸.
۹ - تبرک در روایات«وَ اِذا تَوَضّا کَادُوا یَقتَتِلُون عَلی وُضُوئه» [۱۱]
ابن اسماعیل بخاری، محمد، صحیح بخاری، دارالفکر لطباعة النشر و التوزیع، ۱۴۰۱، جلد ۳، ص۱۹۳.
«هرگاه پیامبر وضو می‌گرفت، نزدیک بود مسلمانان، (بر سر بدست آوردن آب وضوی آن حضرت) با یکدیگر بجنگند». ۱۰ - تبرک به مو و ناخن پیامبرالف) انس بن مالک گوید؛ دیدم که سرتراش، سر آن حضرت را می‌تراشید و اصحاب بر گرد آن حضرت جمع شده بودند و آن موها را به جهت تبرک می‌ربودند. ب) عمر بن عبدالعزیز هنگام وفاتش دستور داد مو و ناخنی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را آورده و در کفنش قرار دهند. [۱۶]
العینی الحنفی، بدرالدین، عمدة القاری فی شرح البخاری، دارالاحیاء التراث العربی بیروت، ج۱، ص۱۱۳.
تحنیک ( اولین خوردنی که به طفل می‌خورانند از تربت یا چیزی دیگر. در سنت اسلامی مستحب است کودک در ابتدای تولد به وسیله یک شخص اهل فضل متبرک شود و کام نوزاد را با یک چیز مقدسی مثل تربت امام حسین (علیه‌السّلام) بردارند.) اطفال صحابه اطفال خود را نزد حضرت می‌آوردند که او آنها را دعا و یا نامگذاری کند. [۱۹]
قمی، حاج شیخ عباس، منتهی الآمال، مؤسسه انتشارات هجرت، ۱۳۷۳، چاپ هشتم، ج۱، ص۶۲.
عایشه گوید: صحابه دائماً فرزندان خود را نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌آوردند تا آنان را تحنیک کرده (تحنیک عبارتست از اینکه در بدو تولد کودک، چیزی را به دهان او بگذارند و او بدین وسیله متبرک شود.) و مبارک گرداند. [۲۰]
ابن حنبل، احمد، مسند، دار صادر، بیروت لبنان، ج۶، ص۲۱۲.
۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «تبرک به پیامبر»، تاریخ بازیابی ۹۵/۱۰/۹. |